هدف چه بود؟

مروری بر اهداف قیام عاشورا با محوریت کتاب عاشورا اثر استاد صفایی حائری

یکم: در پاسخ به این سوال که هدف امام حسین(ع) از قیام عاشورا چه بود صحبت­ها بسیار شده است؛ گروهی هدف را شهادت و شفاعت دانسته و عده­ای آن را امر به معروف و نهی از منکر و گروهی دیگر هدف را تشکیل حکومت اسلامی و اجرای کامل فرامین دینی دانسته­اند. هدف­هایی که چندان نزدیک به هم نبوده و حتی می توان از برخی جهات آنها را در تضاد هم دانست.

هدف چه بود؟

مروری بر اهداف قیام عاشورا با محوریت کتاب عاشورا اثر استاد صفایی حائری

یکم: در پاسخ به این سوال که هدف امام حسین(ع) از قیام عاشورا چه بود صحبت­ها بسیار شده است؛ گروهی هدف را شهادت و شفاعت دانسته و عده­ای آن را امر به معروف و نهی از منکر و گروهی دیگر هدف را تشکیل حکومت اسلامی و اجرای کامل فرامین دینی دانسته­اند. هدف­هایی که چندان نزدیک به هم نبوده و حتی می توان از برخی جهات آنها را در تضاد هم دانست.

دوم:

شهادت:

" حسین وارث آدم - که به بنی‌آدم زیستن داد - و وارث پیامبران بزرگ - که به انسان چگونه باید زیست را آموختند - اکنون آمده است تا در این روزگار به فرزندان آدم چگونه باید مردن را بیاموزند.(شهادت دکتر شریعتی ص 38)"

سوالی که در اینجا مطرح می گردد این است که مگر نه اینکه چون عالمی از دنیا رود رخنه و شکاف عمیقی در دین پیدا می شود؟ حال چه رسد به این که این عالم امامی باشد مورد توجه مردم بوده است. آیا وجود امام برای جامعه به مراتب مفیدتر از این نبود که امام به شهادت برسند؟

پس باید هدفی بزرگتر از شهادت این مسیر را رقم زده باشد.

امر به معروف و نهی از منکر: " من برای اصلاح دین جدم و احیای امر به معروف و نهی از منکر قیام کردم." از کلام امام بر می آید که امام امر به معروف را در برنامه دارد و اهل بی تفاوتی و سازشگری نسبت به تحریف علنی دستورات دینی نیست. حتی اگر این امر به معروف و مبارزه نتیجه اش شهادت آل پیامبر و خود امام باشد. اما باید دانست که ابعاد این امر و نهی چیست؟ بدون شک امام امر به معروف و نهی از منکر را در برنامه داشته­اند. به فرض محال اگر یزید اهل شراب خواری و میمون بازی نبود و انسان ظاهرالسلامی می­بود آیا باز امام با وی بیعت می کردند؟ مگر نه اینکه امام علی(ع) در خطبه معروف به خطبه شقشقیه خلافت را غصب شده می دانند و اهل بیت (ع) را سزاوارترین انسان ها برای خلافت می دانند؟

تشکیل حکومت: امام(ع) قیام کرد تا به وسیله آن بنای حکومتی اسلامی را بر ویرانه سلطنت امویان بنا نهد و با تشکیل حکومت و قرار گرفتن در راس امور شرایط اجرای احکام الهی را فراهم آورد.

آنچه از سخنان امام از مدینه تا مکه بر می آید این است که امام می دانستند که سرانجام این قیام به شهادت می انجامد و به حکومت نمی توانند برسند. پس تشکیل حکومت اسلامی نمی تواند به عنوان هدف امام در نظر گرفته شود. "تأسیس حکومت اسلامی امکان نداشت و چون امکان نداشت پس هدف قیام هم نبود"( صافی گلپایگانی، شهید آگاه ص50 )

سوم:

آنچه مسلم هست این فرضیات و استدلال­هایی که برای آن می شود نمی توانند تمامی ابعاد قیام را به درستی نشان دهند. و در پاسخ به برخی سوالات به ناچار دست به علوم فرا منطقی می زنند.

امام حسین(ع) همچون برادر، پدر و جد بزرگوارش قبل از هرگونه اقدامی برای حکومت غصب شده نیازمند گام­هایی هست. گام­های استواری که بتوانند او را در راه رسیدن به حکومت مطلوب یاری نمایند. مگر نه اینکه پیامبر اسلام 13 سال برای تربیت این گام­ها در مکه ماندند و یا علی(ع) در دوره غصب خلافت به دور از جامعه و تربیت مردم بودند؟ مگر امام حسن(ع) پس از صلح به کناری نشستند و به مردم درس دین جدای از سیاست دادند؟ آنچه مسلم است امام حسین در مدت 12 سال حکومت معاویه پس از شهادت امام حسن(ع) دنبال تربیت این گام­ها بودند، مگر همان 72 تنی که در کربلا بودن یک روزه متولد شدند؟ مگر خطبه منا حضرت دو سال قبل از مرگ معاویه ایراد نشد؟ نقل است معاویه در وصیّت خود به یزید می گوید که از حسین بیعت را بگیرد. چراکه می داند حسین نیز همچون برادرش بی کار ننشسته و در پی تربیت گام­هایی برای پس­گیری منصب غصب شده پیغمبر است. از این رو یزید پس از روی کار آمدن به مروان حاکم مدینه دستور می دهد که به هر نحو ممکن از امام(ع) بیعت بگیرد. امام هم که می دانند نتیجه بیعت خفه کشی و تایید ضمنی حکومت یزید است و الان هم وقت قیام و مبارزه نیست چرا که یاری ندارد پس به ناچار به مکه یعنی محل اجتماع مسلمین از تمامی بلاد اسلامی می رود. مسلمانان هر ساله برای شرکت در مراسم حج به مکه می­آیند و امام(ع) می توانند در آنجا به روشنگری و تبلیغ بپردازند.

حسین(ع) در مکه می ماند و مشغول تبلیغ می شوند تا اینکه خبر می­رسد که یزید عده­ای را مامور کرده تا حسین را در مکه به قتل برسانند. "برادرم (محمد بن حنفیه)می ترسم یزید با نیرنگ مرا در حرم به قتل برساند و از کسانی باشم که به واسطه او احترام این خانه از بین می رود" (لهوف ص 66)از طرفی اگر بمانند و در مکه به دست عده ای ناشناس -که وابسته بودنشان به حکومت یزید قابل اثبات نبود- کشته شوند همان خفه کشی بیعت رخ داده است.

امام به سمت کوفه حرکت می کنند کوفه ای که علی الظاهر چندین هزار نامه نوشته­اند. و قبل از ایام حج که همه جمعند و با کاروان حرکت می کند تا سفیرانی باشند برای کربلا. تا کربلا در کربلا نماند.

در راه کوفه حر با سپاه 1000 نفری اش جلوی امام را می گیرد و در اینجا 2 راه در مقابل است یا مصالحه و یا مبارزه. و امام اولی را انتخاب می­کنند چرا که هنوز حجت خود را بر کوفیان تمام نکرده است و یاری ندارند. و قرار بر این می شود امام با حر همراه گردند و به سمتی غیر از کوفه حرکت کنند تا حر از کوفه کسب تکلیف نماید. پیغام کوفه اینست "هر کجا این نامه به دستت رسید حسین را در آنجا نگه دار "و اینگونه می شود تا کاروان به نینوا می رسند.

در اینجا نیز دوباره شرایطی که در مدینه بود مطرح می گردد. با این تفاوت که راه کناره گیری به خاطر سازندگی دیگر مطرح نیست بیعت هم که فایده­ای ندارد و فقط به توجیه حکومت نامشروع کمک می کند و می ماند مبارزه و شهادت و شهادت نه به عنوان هدف که به عنوان انتخاب در پیش روی امام قرار می­گیرد.

این داستان همچون دشت نیست که نشسته تا آخرش را ببینی و کرانه هایش را در آغوش نگاهت بنشانی.این داستان‌ داستان کوه است.آن هم کوهی به عظمت تاریخ و این است که هر چقدر بالاتر بروی بیشتر می بینی.در حالی که بیش از یک بعدش را ندیده ای...(عاشورا – ص 43)